همانطور که می‌دانید، انسان‌ها از زمان‌های خیلی دور به موسیقی علاقه داشته و با اشیایی که در اختیار داشتند، موسیقی می‌نواختند؛ بنابراین علاقه به موسیقی در ذات هر انسانی وجود دارد و یکی از لذت‌های بزرگ زندگی است. باید بدانید هیچ زمانی برای یادگیری موسیقی دیر نیست و شما می‌توانید برای تفریح یا به صورت حرفه‌ای آن را یاد بگیرید و از آن لذت ببرید. در این مقاله ما قصد داریم به شما در انتخاب ساز موسیقی کمک کنیم. پس با همراه شوید تا به بررسی انواع ساز و نکاتی در مورد انتخاب گزینه مناسب بپردازیم.
آشنایی با انواع ساز؛ گامی مهم در انتخاب ساز موسیقی
در ابتدای مقاله و برای شروع، شما را با انواع موسیقی آشنا می‌کنیم.
کیبورد یا پیانو
در بیشتر کشورها، برای یادگیری موسیقی، پیانو را انتخاب می‌کنند؛ زیرا پیانو سازی است که در همه فرهنگ‌ها مورد پسند واقع شده و می‌توان با آن، بیشتر سبک‌های موسیقی را نواخت. شما در هر سنی که هستید، می‌توانید پیانو را برای شروع یادگیری انتخاب کنید و از نواختن آن لذت ببرید.
(اگر قصد انتخاب ساز بر اساس شخصیت خود را دارید، مطالعه این مقاله می‌تواند بهه شما بسیار کمک کند!)
بعد از اینکه شما نواختن پیانو را یاد گرفتید، می‌توانید به راحتی و با یک آموزش کم، تعدادی از سازها را بنوازید. این سازها شامل ارگ، سینتی سایزر، آکاردئون، هارپسی‌کورد که سازی ما بین چنگ و پیانو است و هارمونیوم که یک ساز بادی است و با انگشتان دست نواخته می‌شود.
(اگر قصد یادگیری اصطلاحات موسیقی کلاسیک را دارید، این مقاله را حتما بخوانید!)
انواع گیتار
اگر به پیانو علاقه ندارید و فکر می‌کنید که هزینه بالایی دارد یا به هر نوعی دسترسی به آن ندارید، می‌توانید از گیتار برای شروع استفاده کنید. گیتار سازی است که بیشتر سبک‌های کلاسیک تا دِث متال (death metal) را می‌توان با آن نواخت. معمولاً در فرهنگ ما برای شروع یادگیری از این ساز استفاده می‌شود و اکثر مردم به نواختن آن علاقه دارند. برای شروع، بهتر است از گیتار الکتریک یا آکوستیک استفاده کنید.
(برای آشنایی با بهترین گیتار ، مطالعه این مقاله را از دست ندهید!)
زمانی که شما نواختن گیتار و اصول آن را به خوبی یاد گرفتید، می‌توانید سازهای شش سیمه دیگری را نیز بنوازید، این سازها شامل گیتار باس، بانجو، ماندولین، چنگ (یا هارپ) و دولسیمر که سازی مانند سنتور است، می‌شود. برخی سازهای ایرانی مانند تار، سه تار، عود، تنبور و… را با کمی آموزش و به راحتی می‌توانید بنوازید.
سازهای کلاسیک
اگر شما به سازهای کلاسیک بیشتر از دو ساز قبلی علاقه دارید، می‌توانید از سازهای زیر، برای انتخاب ساز مناسب برای یادگیری استفاده کنید. سازهای زهی کلاسیک در این دسته قرار می‌گیرند. این نوع سازها شاید کمی تجملاتی باشند ولی در بیشتر کنسرت‌ها و حتی موسیقی‌های محلی از آن‌ها استفاده می‌شود.
(برای آشنایی با بهترین سنتور زن ایران مطالعه این مقاله می‌تواند شما را راهنمایی کند!)
این سازها که از معروف‌ترین و پرکاربردترین سازها هستند، شامل سازهای زیر می‌شوند:
- سنتور
اگر شما به انتخاب ساز ایرانی بیشتر علاقه دارید، می‌توانید سنتور را امتحان کنید. این ساز که شبیه به ذوزنقه متساوی‌الاضلاع است، یکی از کهن‌ترین سازهای ایرانی بوده که با اندکی تغییر در آن و با مدل‌های مختلف، در دنیا گسترش یافته است. برای نواختن این ساز بهتر است آن را روی میز قرار دهید. سنتور قبلاً از ۱۲ وتر سیم زیر و ۱۲ وتر سیم بم تشکیل شده بود که به آن ۱۲ خرکی می‌گفتند، ولی امروزه سنتور ۱۰ خرک و ۱۱ خرک هم وجود دارد.
(برای یافتن اینکه چه سازی برای کودکان مناسب است ، مطالعه این مقاله را از دست ندهید!)
- قانون
برای نواختن این ساز ذوزنقه‌ای شکل باید آن را روی میز با ارتفاع مناسب یا پاهای خود قرار دهید و با ارتعاش سیم‌ها، توسط انگشتانه‌‌هایی که به دو انگشت سبابه خود متصل است، آن را بنوازید. این ساز از ۷۲ سیم تشکیل شده که در گروه‌های ۳ تایی کوک می‌شوند.
- ویولن
ویولن یکی از بهترین سازهای این دسته است و دامنه صوتی و رسایی بالایی دارد. همچنین آن را می‌توان به راحتی در دست گرفت. شاید برای شروع یادگیری، این ساز کمی دشوار باشد ولی با این وجود بسیار جذاب است.
(اگر قصد یادگیری ویولن را دارید، مطالعه راهنمای خرید ویولن را از دست ندهید!)
ویولا یا ویولن آلتو
ویولا یا ویولن آلتوساز ویولا تا حدودی از ویولن بزرگ‌تر است و نسبت به آن صدای بم‌تری دارد. اگر شما دارای دست‌های کشیده و بلندی هستید، بهتر است نواختن این ساز را یاد بگیرید.
ویولن سل
ویولن سلبعد از ویولا به ساز خیلی بزرگ‌تری به نام ویولن سل می‌رسیم. برای نواختن این ساز، باید در حالت نشسته باشید و آن را بین زانوهای خود قرار بدهید. صدای این ساز نسبت به ویولا بم‌تر و غنی است و تقریباً شبیه صدای مردان است. این ساز به نحوی زیاد آهنگین است و همچنین می‌تواند مانند ارتفاع صوتی ویولن نواخته شود.
(چنانچه قصد نواختن انواع ساز کوبه ای را دارید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید!)
- کُنترباس
کُنترباسدر ادامه، به بزرگ‌ترین ساز خانواده ویولن یعنی کنترباس می‌رسیم. این ساز دارای بم‌ترین صدا است و در حالی که همانند دیگر سازهای این گروه با آرشه نواخته می‌شود، گاهی نیز برای تأثیرگذاری بالا، آن را با زخمه می‌نوازند. برای مثال بیشتر مواقع در موسیقی بلوگرس یا جاز، برای نواختن این ساز، از زخمه و گاهی نیز از آرشه استفاده می‌شود.
- کمانچه
این ساز که یک ساز اصیل ایرانی است، در این دسته قرار می‌گیرد. شما می‌توانید زمانی که قصد انتخاب ساز ایرانی را دارید، از این ساز استفاده کنید.
(برای آشنایی با بهترین پیانو پیشنهاد می‌کنیم مطالعه این مقاله را از دست ندهید!)
سازهای بادی برنجی
این سازها از لوله‌های فلزی با دریچه‌ها و دکمه‌هایی ساخته شده‌اند که این دریچه‌ها و دکمه‌ها باعث تغییر در گام موسیقی می‌شوند. برخی از این سازها ساده‌تر و برخی پیچیده‌ترند. این سازها زمانی نواخته می‌شوند که در آن‌ها دمیده شود؛ بنابراین در انتخاب ساز موسیقی، این سازها برای کسانی مناسب‌تر است که قدرت تنفس بالایی داشته باشند.
این سازها در انواع ارکسترها، کنسرت‌ها، موسیقی (R&B) کلاسیک، گروه‌های موسیقی جاز و نظامی به کار برده می‌شود. ترومبون، ترومپت، توبا، باریتون، سوسافون و کُر یا هورن، جزو سازهای بادی برنجی هستند.
(برای آشنایی با بهترین برند ویولن مطالعه این مقاله را از دست ندهید!)
سازهای بادی چوبی
این سازها را هم مانند سازهای بادی برنجی، باید با دمیدن باد درونشان، بنوازید. برخی از این سازها دارای زبانه هستند که با دمیدن و سپس لرزش این زبانه‌ها صدا تولید می‌شود. ولی برخی از آن‌ها مانند فلوت، بدون زبانه صدا را تولید می‌کنند. برای نواختن این گونه سازها به قدرت تنفس بالایی نیاز است، زیرا به طور مداوم باید در آن‌ها دمیده شود. از سازهای بادی چوبی بیشتر در موسیقی جاز، محلی و کلاسیک استفاده می‌شود. این سازها شامل: فلوت، ساکسیفون، پیکولو، کلارینت، اُبوا، هارمونیکا یا همان سازدهنی، فایف، باسون یا فاگوت و نی که یکی از سازهای سنتی ایرانی است، می‌شود.
سازهای کوبه ای
با این سازها می‌توانید ضرب آهنگ یا ریتم را یاد بگیرید. سازهای کوبه‌ای را بسته به نوع موسیقی، می‌توان با درام یا ابزارهای دیگری نواخت. سازهای درام، ماریمبا، ویبرافون، زنگوله، زیلوفون، بانگو و سنج در این دسته از سازها قرار می‌گیرند. همچنین سازهای سنتی ایرانی مانند تنبک، دایره، دایره زنگی، دف و… در این دسته هستند.
ابزارهای نو موسیقی
شاید شما در برنامه‌های تلویزیونی یا گاهی در گوشه خیابان‌ها دیده باشید که برخی افراد با استفاده از چند قوطی رنگ، لیوان آب یا ابزارهای مختلف دیگر یک موسیقی دلنشین می‌نوازند. به این گونه موسیقی‌ها، موسیقی با ابزارهای نو گفته می‌شود. برخی اپلیکیشن‌ها، تبلت‌ها و ترن‌تیبل‌ها که نوعی ابزار دایره‌ای و چرخنده هستند در این دسته قرار می‌گیرند. شما می‌توانید یادگیری موسیقی با این ابزارها شروع کنید.
(اگر به دنبال یافتن علت گرانی هنگ درام هستید، مطالعه این مقاله می‌تواند شما را راهنمایی کند!)
سازهای خاص
در سرتاسر جهان، بیشتر از آنچه که تصور کنید ساز وجود دارد. در کشورهای مختلف با فرهنگ‌های گوناگون، سازهای مختص به خودشان وجود دارد.
در اینجا بهتر است یک نگاهی هم به این سازها بیندازیم:
- آرخو و گوچین که از سازهای چینی هستند.
- سی‌تار که یک نوع ساز هندی است.
- ساز کوتو که یک نوع هارپ ژاپنی است.
- کینا که یک نوع فلوت سنتی آمریکای لاتین است.
- یوکلِلی یا اوکوله له که سازی شبیه به گیتار کوچک است.
- پَن فلوت که یک نوع سازی است که از چندین لولۀ چوبی کنار هم ساخته شده است.
- اُکارینا یک نوع ساز بادی باستانی و شبیه به فلوت است.
- فلوتِ ریکوردر که یک نوع فلوت است.
- تین ویستل که نوعی فلوت ایرلندی است.
- ملوفون که یک نوع ساز بادی برنجی است.
- هورن آلتو نیز یک ساز سنتی خارجی است.
- بوگل که یک نوع ساز بادی برنجی است.
- پیکولو ترومپت که یک نوع ساز بادی برنجی است.
- فلوگل هورن که یک نوع از سازهای بادی برنجی است.
- نی‌انبان که یک مدل آن ساز سنتی اسکاتلندی است و مدل دیگر آن، ساز سنتی جنوب ایران است.
راهنمای انتخاب ساز موسیقی مناسب
- همیشه قبل از انتخاب هر سازی، بهتر است سازهای دیگر هم کمی امتحان کنید
اگر شما قصد دارید موسیقی یاد بگیرید و نمی‌دانید که بیشتر به چه سازی علاقه دارید، بهتر است در ابتدا سازهایی مانند گیتار، ویولن، ترومپت و… را کمی امتحان کنید. شما می‌توانید برای این کار به فروشگاه ادوات موسیقی یا آموزشگاه‌ها بروید و از آن‌ها بخواهید تا این سازها را در اختیار شما قرار بدهند و شما با نواختن آن‌ها بفهمید که کدام نوع ساز را بیشتر می‌پسندید. حال اگر امکان انجام این کار را ندارید، می‌توانید در گوگل سرچ کنید و با بررسی سازهای مختلف و شنیدن صدای آن‌ها، پی ببرید که چه نوع سازی را دوست دارید.
- فرصت‌هایی را که وجود دارند، در نظر بگیرید
فرصت‌هایی را که وجود دارند، در نظر بگیریدگاهی اوقات ممکن است که گروه‌های موسیقی نیاز به یک نوازنده، برای یک نوع ساز داشته باشند؛ بنابراین شما می‌توانید با رفتن به فرهنسراها، مؤسسات آموزش و… بررسی کنید که برای چه نوع سازی جای خالی دارند. سپس با آموزش آن ساز کار خود را شروع کنید و بعد از آن به سراغ ساز بعدی بروید و دامنه تجربیات خود را گسترش دهید.
- می‌توانید دامنه انتخابتان را بالا ببرید
در انتخاب ساز موسیقی، ممکن است شما به دف زدن علاقه داشته باشید ولی گروهی که با آن کار می‌کنید به تنبک نیاز داشته باشد؛ بنابراین بهتر است خودتان را محدود به دف نکنید و در ابتدا تنبک را یاد بگیرید و بعد سراغ دف بروید.
قد و هیکل خود را در نظر بگیرید
قد و هیکل خود را در نظر بگیریدبهتر است به منظور انتخاب ساز برای فرزندان خود، قد و وزن آن‌ها را نیز در نظر بگیرید. زیرا بیشتر سازها بسته به خصوصیات بدنی کودکان باید برای آن‌ها انتخاب شوند. مثلاً برای سازهای بادی نباید دندان‌های شیری افتاده‌ای داشته باشند. یا برای برخی سازها، سایز دست و انگشتان نیز مهم است.
- ساز مورد علاقه‌تان را پیدا کنید
در ابتدا باید ببینید چه نوع موسیقی مود علاقه‌تان است؟ و هنگامی که به یک موسیقی گوش می‌دهید از نوای چه نوع سازی لذت می‌برید؟ همچنین هنگام گوش دادن به موسیقی، می‌توانید ریتم آن را با انگشتان خود و ضربه زدن دنبال کنید؟ جواب به این سؤالات به شما در انتخاب ساز مورد علاقه‌تان کمک می‌کند.
- باید به موقعیت و محدودیت‌های خود توجه داشته باشید
باید به موقعیت و محدودیت‌های خود توجه داشته باشیدبرای مثال شما ممکن است به درامز علاقه داشته باشید ولی در محل زندگی شما، امکان نیست که از سازهای پر سر و صدا استفاده کنید. شما می‌توانید به جای آن از درامز دیجیتال استفاده کرده و با هدفون یا گوشی صدای آن را گوش کنید. همچنین می‌توانید از درامز کونگا که صدای کم‌تری دارد، استفاده کنید یا می‌توانید فقط در آموزشگاه آن را بنوازید.
نکات دیگری که در انتخاب ساز مهم و ضروری هستند
- این نکته را نیز فراموش نکنید که برای یادگیری یک ساز، زمان و هزینه زیادی صرف می‌شود. به همین دلیل قبل از انتخاب یک ساز و یادگیری آن، به خوبی فکر کنید و از انتخاب آن مطمئن شوید. زیرا برخی سازها فقط در سبکی خاص به کار برده می‌شوند ولی برخی سازها در بیشتر سبک‌ها کاربرد دارند.
- باید دقت کنید که دوست دارید در یک گروه قرار بگیرید یا علاقه دارید به صورت تک‌نوازی کار کنید، زیرا برخی سازها مانند پیانو بیشتر به صورت تک نوازی اجرا می‌شود ولی برخی دیگر مثل ویولن به صورت گروهی هستند.
- به این نکته نیز توجه کنید که بودجه شما چقدر است و آیا برای خرید ساز مورد علاقه‌تان کافی است یا خیر.
- چه مقدار زمان را قصد دارید برای این کار در نظر بگیرید. زیرا برخی از سازها، زمان زیادی را برای یادگیری می‌طلبند.
- باید ساز خود را به درستی انتخاب کنید که بعد از کلی هزینه و صرف مدت زمانی، آن را کنار نگذارید.
- انتظارات خود را پایین بیاورید؛ زیرا مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا به حد قابل قبول برسید.
سوالات متداول
۱- چه سازی انتخاب کنم؟
برای انتخاب درست ساز باید به علاقه خود، مدت زمانی که برای یادگیری و تمرین می‌توانید اختصاص دهید، محدودیت‌های مالی و… توجه کنید و در نهایت سازی را انتخاب کنید که بتوانید یادگیری آن را ادامه دهید و از نواختنش لذت ببرید!
۲- چگونه ساز انتخاب کنیم؟
- همیشه قبل از انتخاب هر سازی، بهتر است سازهای دیگر هم کمی امتحان کنید
- باید به موقعیت و محدودیت‌های خود توجه داشته باشید
- فرصت‌هایی را که وجود دارند، در نظر بگیرید
- قد و هیکل خود را در نظر بگیرید
- ساز مورد علاقه‌تان را پیدا کنید
سخن پایانی
در پایان باید بگوییم که هیچ‌گاه برای آموزش موسیقی و انتخاب ساز موسیقی دیر نیست و حتی زمانی که شما بزرگسال هستید، بهتر می‌دانید که چه سازی را انتخاب کنید؛ بنابراین هر زمان که به یادگیری موسیقی علاقه پیدا کردید، به دنبال آن بروید.
